In één klap is de toekomst van veel organisaties onzeker. Scenario’s en strategic foresight kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan het behapbaar maken van deze onzekerheid. Daarom delen wij vanaf vandaag op onze website zo veel mogelijk onze kennis over het maken van toekomstscenario’s. Zo kun je als organisaties de keuzes die je hebt in kaart brengen. We trappen af met een e-lecture over het maken van je eigen crisis-scenario’s.
De toekomst voorspellen?
Tijdens de coronacrisis wordt veelvuldig het woord ‘scenario’ in de mond genomen. Zo sprak premier Rutte tijdens zijn toespraak op 16 maart over drie scenario’s en koos voor één daarvan. In deze onzekere tijden helpen scenario’s om je voor te bereiden op mogelijke toekomsten en om je keuzemogelijkheden in kaart te brengen. Ook vragen veel mensen ons of wij als scenario-experts deze crisis hadden zien aankomen: ‘Hadden jullie zelf geen toekomstscenario voor de coronacrisis?’
In alle bescheidenheid: dat hadden we wel. Een aantal jaar geleden, toen het SARS-virus was uitgebroken, maakten wij een toekomstscenario voor de uitbraak van een wereldwijde SARS-pandemie. We schetsen een scenario dat nu deels werkelijkheid is geworden.* Zelfs twee weken geleden, toen de coronacrisis Italië al volledig ontwrichtte, leek het een ondenkbaar scenario. Dat is mens-eigen. We hebben de neiging om doemscenario’s niet te geloven en af te doen als onwaarschijnlijk. Onder toekomstverkenners staat dit fenomeen bekend als een cassandravoorspelling. Volgens de Griekse mythe voorspelde Cassandra, de dochter van koning Priamus van Troje, de ondergang van haar stad. Maar niemand geloofde haar.
Hoe scenario’s helpen in crisistijd
Scenario’s gebruik je als de toekomst onzeker is. Understatement te zeggen dat dat nu het geval is. Het is goed te weten dat er twee soorten scenario’s zijn: omgevingsscenario’s en doelscenario’s.
Met omgevingsscenario’s verken je de mogelijke toekomstige omgeving en vervolgens redeneer je terug: hoe kan ik of hoe kan mijn organisatie anticiperen op deze toekomsten? Op sommige onzekerheden hebben we als individu, organisatie of samenleving geen of nauwelijks invloed. Onzekerheden in tijden van de coronacrisis zijn bijvoorbeeld:
- Hoe snel en op welke manier muteert het virus?
- Hoe snel en adequaat grijpt de overheid in, en hoe gezagsgetrouw zijn we als samenleving?
- Wat is de samenhang tussen maatregelen in binnen- en buitenland, en wat betekent dat voor de verspreiding van het virus?
Deze scenario’s geven helaas geen zekerheid, maar brengen wel de bandbreedte van de mogelijke toekomst in kaart. Cruciaal bij omgevingsscenario’s is dat je niet kunt kiezen voor het scenario van je voorkeur, je kunt je alleen voorbereiden op de impact van de mogelijke scenario’s. En je kunt monitoren: welke signalen in je omgeving zie je? Welk scenario wordt naar verloop van tijd aannemelijker?
De scenario’s waar premier Rutte over sprak waren doelscenario’s. Rutte had er drie:
- Het virus maximaal controleren
- Niets doen – en het virus onbeheerst zijn gang laten gaan
- Het land op slot zetten.
Deze doelscenario’s laten zien wat de keuzemogelijkheden zijn in een bepaalde situatie. De knoppen waaraan je kunt draaien. Je gebruikt deze scenario’s om de voor- en nadelen van verschillende opties af te wegen. Bij doelscenario’s kun je wel kiezen. Zo koos premier Rutte nadrukkelijk voor het scenario waarin het virus maximaal werd gecontroleerd.
Maak je eigen scenario’s
Opvallend is dat juist tijdens de coronacrisis mensen geneigd zijn het cassandrascenario te omarmen. Als de toekomst zó onzeker is als nu, dan werkt dat verlammend. We moeten wennen aan de nieuwe realiteit, voordat we onze blik kunnen openen om de mogelijkheden te verkennen. Juist nu kunnen scenario’s helpen om de impasse te doorbreken. Hoe kan mijn organisatie in verschillende scenario’s er het beste van maken en misschien zelfs zijn ondergang afwenden?
Onder het motto: samen moeten we het doen! We beginnen met een instructie voor het maken van je eigen doelscenario’s: breng je keuzes in tijden van crisis in kaart. Kijk de video boven aan dit artikel voor een uitleg van onze adviseur Loulou Nekkers.
Kom je er niet uit? Bel 020-3203100 of mail info@futureconsult.nl ons gerust: wij zijn er, helemaal in deze tijd, om te helpen!
* We schetsten destijds het volgende scenario: “Op het hoogtepunt van een pandemie komt de samenleving tot stilstand. Mensen trekken zich terug in hun huizen. Ze mijden openbare ruimtes. Scholen zijn gesloten. Het openbaar vervoer ligt stil. Vliegverkeer is stilgelegd vanwege besmettingsgevaar. Communicatie hapert, het internet is overbelast en geeft continu storingen. Huishoudens krijgen te maken met uitval van elektriciteit, gas en water. Er dreigen voedseltekorten. Supermarkten zijn leeg, want de bevoorrading stokt. Bedrijven, met name in het MKB, gaan failliet. Overvolle ziekenhuizen kampen met personeelstekort, omdat artsen en verpleegkundigen thuisblijven omdat zij zelf besmet raken. Mortuaria kunnen het aantal doden niet aan. Extra koelfaciliteiten worden ingezet om lijken te bergen. De SARS-pandemie ontwricht alle sectoren van de samenleving.”